Jamas t'olvidaré, touyour me quedaràs

D'uòi es ton anniversari. Per aquò te voliái dire tot çò que t'ai jamai dich e mai se legiràs pas aquelas linhas. Escriure aquí, es coma dire al mond, que demoraràs per sempre dins ma vida. Ai franquit la pòrta de ton ostal un estiu de 2008. Dintravas just de l'espital e podiá pas pus te desbrolhar tot solet malgrat ton apartament pichonet. Rai qu'èra estrech, e escur, e vièlh. Mas tu n'èras tant fièr. Es lo patron que te l'aviá pagat, quand prenguèt ta retirada. Dintrèri doncas per lo primièr còp e m'avisèri de suita qu'aviás de besonh de ieu. A-n'aquel moment, deviás èsser sus ta cadièra, ataulat dins la cosina coma a l'acostumada. Probable. M'as parlat dins ton lengatge que traparai pas jamai endacòm mai. Una mescladissa fosca de patoés e d'espanhòl qu'es pas de creire. Es per aquò que la dòna de l'associacion m'a mandat a ieu, me pensèri. Es per aquò atanben que m'agradères lèu. Me mandèt de ressons : lo parlar de mos grands. Pr'aquò pauc cha pauc compreniái mièlhs e m'acostumèri a ton parlar tant particular. Pendant las doas oras qu'aviái cada jorn a cò teu, balhavi tot mon vam e mas fòrças. Voliái que siágues plan. Voliái qu'ajas besonh de pas res. Es que lo meritavas... Nasquères lo 04 d'abriu de 1918 a Murcia, dins lo vilatge de Caravaca. Me contavas sovent qu'ères amorós d'aquela polida filha que sa maire volguèt pas cap de tu. Mas foguèt apelat per la guèrra. Quand s'acabèt, cerquères de trabalh dins lo país vesin , qu'aviá besonh d'una man d'òbra a la vinha, endacòm a costat de Lagamàs. Aquí, as rescontrat la que venguèt ta femna, espanhòla atanben. Ta vida foguèt pas que trabalh. E mai lo ser, aprèp lo rasim, ton òrt t'esperava. Lo regretas encara ton pichòt canton d'arbres e de legums. Era una fiertat per tu, per que possedissiá. Perque fasiá créisser la vida per lo sol poder de tas mans. Aquela vida, me l'as liurada. De còps, èri preissada e escotavi pas totjorn çò que me disiás...Per me far perdonar, te portavi de cambajons, de turron, de vins, de cervesa e mai de cartas. Tant de causas que te rapelavan ton país. Quand fasiá pas tròp caud, nos passejavem dins Sant-Joan mentre que tu, contunhavas de me contar tos remembres e aquela societat d'uòi que no vale na. T'escotavi. Compreniái pas totjorn. Pasmens podiái sentir ta languison. Alavetz redoblavi d'esfòrces per que siágue content. Tu tanben te fasiás de laguis per ieu. Doblidavas pas de me demandar per mon amorós. E d'apondre fin finala que s'aviás agut quaranta ans de mens, m'auriás esposada sulpic. Risiam.

Mantes còps sès tombat malaut. Me precipitavi a ton costat. Mas te requinquèt tornarmai. N'aviás vistas d'autras... Mas un jorn qu'èri luònh de tu, mon telefon sonèt. Era ta dròlla...

Del temps passat amb tu, ne vòli servar pas que de bons sovenirs. Me pensavi qu'aviás de besonh de ieu. Sai qu'èra lo contrari. Mercés a tu, me soi un pauc garida de l'abséncia de mos grands que revertavas tant. Ponctuavas tas frasas d'aquel touyour que me fasiás tant rire e m'apelavas La Barbara amb aquel accent que m'agrada tant. Quantes còps t'ai volgut sarrar dins mos braces quand anava pas. N'aguèri pas totjorn lo coratge pr'amor de tot lo respècte qu'aviái cap a tu. Es per aquò qu'èri la sola a te vovejar. Uòi te disi tu,  per te dire Juan, que jamas t'olvidaré e touyour me quedaràs.

Es un buen tipo mi viejo
que anda solo y esperando,
tiene la tristeza larga
de tanto venir andando.
Yo lo miro desde lejos,
pero somos tan distintos;
es que creció con el siglo,
con tranvía y vino tinto...

De las consequéncias dramaticas d'èsser tibada...

Un còp èra, dins un país pas tant imaginària e londan qu'aquò, i aviá un rainal que li disián FireFox. Era polit coma un sòu amb sa longa coa rossèla e sas aurelhas ponchudas. Son paire, Mozilà, èra un òme famós, fòrça adrech e intelligent. Totes dos èron del vilatge de Logicial-liure-e-a-gratís. Los estajants d'aquel canton s'emplegavan mai que mai a petaçar o construire. Mozilà èra lo mai fòrt dels estajants. Trapava de solucions a totes los problèmas. Pasmens aviá marrit caractèr. D'efièch, acabèt que lo mond lo daissèron de costat, dins un talhièr escur, perdut dins lo campèstre ont bricoletjava sens relambi e sens degun. Pr'aquò, sa solesa balhava pas pus de sens a son trabalh. I aviá pas pus de problèma de solucionar. Mozilà aviá un filh, FireFox, qu'èra tot son contrari. Charrava amb las gens, ajudava e fasiá lo ben a l'entorn d'el, sens jamai demandar res en retorn. El tanben aviá lo biais per petaçar las causas e li agradava tant, que fasiá pas qu'aquò, tot lo sant clame del jorn. Un còp i aviá una pichòta Bediga Negra que demorava dins un autre vilatge, que se sonava Blogger. Son sòmi èra de venir membre de Logicial-liure-e-a-gratís. Pr'aquò las gens de Blogger èran escriveires de paire en filh. Caliá respectar la tradicion e produsir cada setmana una novèla òbra literària. Per los Bloggerencs, los de Logicial-liure-e-a-gratís èran pas qu'una molonada de gavaches sens educacion ni instrucion. La Bediga Negra sabiá qu'èra enebit d'anar a cò dels Logicials liures. Mas un jorn, desesperada per son manca d'inspiracion creatritz e desvorada per la curiositat, decidiguèt de i anar. Aval, tombèt sus mantun estajant del vilatge. Se trufèron de nòstra Bediga, un per un : «  Per qué venes sus nòstra tèrra que siás tròp bedigassà per comprene que qué siágue al Logicial Liure ! » «Te cal dintrar a ton ostal Bedigueta que seràs pas jamai capabla de far nòstre trabalh ! » E que ne sai encara. A mantuna represa, la Bediga Negra manquèt de se descoratjar. A mand de se plorar, contunhèt son camin. Aviá ausit parlar del grand Mozilà qu'èra vengut son modèl. Redoblèt d'esforces e arribèt davant l'ostal de son eròi. Dempuòi la fenèstra del talhèr, la Bediga Negra contemplèt Mozilà. Aquela vision afortiguèt son envetja de venir un Logicial Liure. Pasmens aviá tot a aprene...Subran, un bruch darrièr ela la faguèt sortir de son pantais. Era FireFox que veniá rendre visita a son vièlh paire. La pichòta feda demorèt muda davant la beutat e la gentilhessa del rainal. A-n'aquel moment, Firefox èra en questa d'un aprentit, que los Logicials Liures avián mestièr de transmetre sa conoissença. La Bediga lo preguèt de la causir coma escolana. Es çò que faguèt. Per lo primièr còp, qualqun li daissèt l'escasença de far sas pròvas a la Bediga. Ara qual sap çò qu'es venguda la bloggerenca petosa e nècia ? De que ne sai ieu que veni bauja a trapar una idèia de metre sus mon blòg ... !?

Originas d'aquel espetament de durita : Me preniái lo cap (coma cada setmana) per trapar una idèia d'articles. Eri a me dire entre ieu: « i a pas que de marrida novèla d'aquesta passa : Eleccion e sondatges que van amb, mòrts d'un cinquantenat de mainatges dins un accident rotièr, commemoracion de la mòrt de Cloclò (perdon es pas una marrida nòva)...Caldriá un pauc de tendrum dins aquel mond de brutas ! Puòi, un còp de mai, soi a me dire « Es tras que manhac LO rainal de FireFox ! »...Fariá de companha a ma Bediga tè...Debuta de la fin...

Quand lo trabalh me trabalha...

Lo trabalh es la santat se ditz...Mas cossí faire quora trabalh e santat son pas pus dacòrdi. De còps que i a, a mai s'òm fai una activitat agradiu, lo stress ne demòra pas mens al reng de pè. N'ausissi ja dire qu'es pas possible de trabalhar sens laguis o encara me parlar del bon stress. Lo que permet un rendament melhor e de balhar tot çò qu'òm pòt. Qual ditz bon, ditz atanben marrit stress. Aquí pas res de veire amb una melhora productivitat, al contrari. Los scientifics fan puslèu la distinction entre lo stress agut e lo stress cronic. A çò que pareis, es un problèma social. Lo stress agut es provocat per un enjòc ponctual. Se devetz prener la paraula en public per exemple. Un còp l'espròva passada, lo stress tomba. Pr'aquò lo qu'es cronic correspond a una situacion de stress que s'espandís dins la durada. Anar al trabalh cada jorn es una espròva. Una carga pro importanta de trabalh o encara un ambient competitiu favorizan sovent las situacions de stress sus un luòc de trabalh.

Me diretz, i a de mestièrs mai stressants que d'autres...Onze factors an permes de classificats aquò. Prenon en compte per exemple la frequéncia dels viatges, lo degrès de competitivitat o de reactivitat, la mesa en dangièr de sa pròpria vida o la dels autres, e atanben la presa de paraula davant un public fòrça larg... En primièr arriban los pompiers e los pilòtas d'avion. Seguisson los calfaires de taxi, los actors, los jornalistas e los oficiers de policia. Es interessant de veire, al contrari, lo classament dels mestièrs los mens stressants. En primièr avèm lo reliaire, lo cordurièr e lo bijotièr. Escandal planetari, lo mecanician autò arriba en setièma posicion. De segur lo tipe qu'a fach l'estudi conois pas lo garatge Roqueta ! Lo prochan còp, vos balharai qualques metòds per se pausar un pauc dins aquela vida de baug ...

                                  Tira-te del mitan conàs !

Es tombat la setmana passada, Paris es capitala, aquò o s'avèm ja, a mai es malaisit de passar a costat, mas es atanben capitala de l'incivilitat al volant. Soi un pauc estonada, mas una tala informacion fai pasmens plaser. Mos amics estrangièrs (los que demòran en defòra d'Erau) son totjorn a me reprochar lo manca de cortesia clapassenca, subretot quand s'agís de menar. Còp de gula ! Disi non. Rai qu'ai pas fòrça viatjar en França. Mas a mon vejaire, Montpelhièr es pas la piètger en matèria de violéncia rotièra. A cada còp que soi sus Tolosa, m'arriba quicòm en veitura. Me soi riscada un còp a Marselha, qu'es just aprèp Paris dins la tièra, e francament, se pòdon pas vantar tanpauc ! Quand parlam d'incivilitat al volant e del marrit menar, ieu, ai pas vergonha d'o dire, pensi evidentament a UN departament : Gard ! Aquò es verificat e aprovat, los gardeses son campions. E vai-z-i que te sortissi de la fila, se possible subran e sens lo senhalar, per me rabatre just aprèp tan brutalament de segur ! Sabon pas menar. Urosament, japan mas mordan pas los gardeses, me soi jamai facha insolentar sus los camins de Nimes. Mas cossí explicar la violéncia e l'incivilitat en veitura ? Aquò me tarufa. A mai ieu soi tocada per aquela terribla malautia. Mai d'un de mos amics m'o an fach remarcar. Tre que pausi mon cuòl sul sèti de l'autò, me transformi en una mena de caluga a l'espèra d'una paura victima de perseguir dins tot Clarmont, per li cridar dessús e per fin finala m'en tornar coma se de res non èra. Benlèu qu'un jorn tombarai sus un tipe encara mai caluc que ieu, e qu'acabarai al fons de Lagarèl. Mon problèma màger es que suporti pas las gens mòlas. Ma vida sus la rota es un pauc coma 24oras chròno. A mai quand ai lo temps, ai pas lo temps. Sentissi totjorn lo besonh d'anar lèu coma se preniái l'avion. Resulta que m'enfadi de longa. La bona novela es que soi pas la sola puòi que l'incivilitat al volant es en plena ascencion. Es que podèm dire que lo contacte amb lo volant fai sorgir l'interdit social e lo costat negre de nòstra personalitat ? Pensi pas...

L'incivilitat rotièra es coma tot...Çò risolièr es que fasèm de crassas al mond : mancam d'espotir lo vièlh que met tres oras per traversar lo passatge, insolentam lo de davant per que met pas son clignò mas n'autres fasèm exactament parièr ! Quand sèm pèdon, gulam sul cabordàs qu'a mancat de nos escrachar. Quand sèm perduts sus una rota fòra Occitània, badam sus l'autoctòn qu'a pas la paciéncia d'esperar. Es que i a una solucion a-n'aquel problema social ? Ieu ne prepausi una. Amics automobilistas ai un messatge per vos. Cal arrestar de faire nòstres individualistas e de creire que la rota nos aparten. Aimatz-vos los un los autres. Siaguètz solidaris contra l'opression policièra que nos rauba cada jorn. Amics automobilistas, se cal recampar contra un mal mai dangierós e que crei pauc a cha pauc d'en pertot sus las rotas, camins e mai trepadors... Un enemic que respecta pas res e que vòl conquistar lo mond rotièr. Nos cal ligar contra un enemic comun : las bicicletas !

Uno dimenchado meravihouso

Coume sabe pas de que vous parla, parlarai de la mieuno dimenchado.
Coumencè divendre de tantoussado emé lou tiatre e la serado Lafont. En coumpanio de mi coulègo de l’universita, fourçadamen fuguè un bon moumen. Subretout qu’avén manja emé Anno dins un restaurant forço forço forço bon !
Coume ai  agu uno semano bèn pleno fuguère lasso e dounc siéu partido avans la fin de la serado Lafont, que me falié tourna encò de mi gènt.
Lou dissate, me siéu pas levado avans dès ouro. Trop tard pèr lou garage, dounc travaière un pau sus Memòri e Raconte de Frederi Mistral que nous fau faire un doursié. Pièi ma maire me demandè d’ajudo pèr faire li croumpo. Zou ! I anerian mai après me diguè : « un cafe ? tout pichot, que n’aven pas prés à la fin dóu repas ! ». Iéu que sabe pas dire de noun, prenguère lou cafe emé’lo. Lou tèms de dintra à l’oustau, e de se tourna metre à Mistral, èro quasi 5 ouro. Mandère un message à Jaume pèr-ço-que fuguè soun anniversàri. Pièi, coume me falié èstre à Mount-pelié à 8 ouro, e aprestado pèr sourti… Travaière pas gaire. 
Brèu, quitère Sant-Giraud, e me vaqui encò mieu. Mandère un message à Clareto pèr ié dire de veni à 8 ouro un quart pèr ana manja au Ranch à cousta de l’universita. Lou ranch sert pas de que manja lou dissate de ser… Dounc nous vaqui, tóuti li dos, dins ma veituro, à vira dins Mount-pelié pèr trouva uno plaço pèr se parga. La veituro pargado, partiguerian à la recerco d’un restaurant. Lou dissate, toui li restaurant soun coumplet à 9 ouro e miejo. Mai fin finalo, n’en trouberian un. Un forço bon. Faguerian uno foulié : un dessèr au choucoulat emé de crèmo, de caramèu… O uno foulié. Mai avén talamen camina pèr trouva un restaurant e, après lou repas, pèr trouva un bar, que lou dessèr fuguè avali lèu lèu ! Se fuguerian facho parla pèr de tipe emé de casqueto, de tipe que vesèn toui li jour dins lou despartamen d’óucitan qué ! Eron « tant pichot que de merdo au soulèu !» Pèr un cop que metère uno raubo, li carriero de Mount-pelié, la niue, soun pas rasseguranto ! Devian retrouva d’ami mai aven passa la majo part de la serado souleto tóuti li dos. Avèn begu, parla, se sian escacalassado acò es segur. Lis ami que rejougnerian, fuguèron sens interes, dounc à 1ouro e miejo dintrerian encò de Claro. E avèn dourmi tóuti li dos pèr-ço-que fuguère trop lasso pèr prene la routo.
A 9 ouro l’endeman, dimenche, partiguère pèr ana travaia au garage. Arribère à 10 ouro e miejo à Sant-Giraud (noun es pas qu’ai respeta li limitacioun de vitesso, es qu’avans de parti, aviéu de causo de faire encò mieu). Dounc, coume la vèio anère pas au garage, aqueste jour, i anère tout-d’un-tèms ! Ai travaia sus ma veituro. Coume l’ame ma veituro ! Sabés qu’à Hugo de L1 li agrado li Porche tambèn ???  Ai pas prés lou tèms de manja à miejour coume acò gagnère de tèms pèr avança. En plaço d’un repas vertadié, manjère de banano, vous dise pas quant pèr qu’après lou Danis se trufo de iéu ! Passère la journado à me lava li man, metre de gant pèr lou fre, li menleva pèr que capite pas de travaia emé de gant… ço qu’esplico lou negre de mi det. De tout biais, Claro me trovo sexy emai s’ai  li man negre dounc es pas grèu. Acabère ma journado de travai à 8 ouro e miejo à pau près. Anère lèu à la doucho, e tornère sus moun doursié de Memòri e raconte fins à 8ouro. Mai coume me fau tourna legi lou chapitre à cade cop, me pren de tèms e me gounflo. Anère manja. Mi gènt de pausèron de questioun sus ma serado emé Claro, mai valié miés pas respoundre ! Coume fuguère lasso, e que Mistral demando d’energio, me metère à la redacioun de « moun » blog. Mai pèr manco d’idèio, acabère  pas moun article.
I’a de jour, coume acò, ounte lou travai nous empacho de travaia. Es estrange mai es coume acò.
Pamens, lou dilun, fuguère mai en fourmo tant pèr travaia au garage que pèr avança lou blog e lou doursié.
Vaqui, la dimenchado es acabado, me tardo de tourna vèire moun amourouso Clareto qu’ai de causo novo de ié conta. 
Uno bono dimenchado, pleno de reboumbamen. Coumençarai bèn la semano.

En omenatge a totas las bedigas mòrtas per aquela cagada de mangiscla que li dison : kebab.

........La bediga merita al mens que se regalem amb un bon coscós, mèrda !

                    Bediga Negra en País Basc       

Dedicaçat a Misso, Petit Chou e sa familha


Vaquí lo retorn setmanièr de la Bediga Negra per contunhar lo recit de sas aventuras en País Basc !
Comencèri per vos far una visita dins l'òrdre que ieu descobriguèri lo País Basc. Aprèp Espeleta, aguèri l'astre de me faire menar del costat d'Itxassou, Itsasu que fai partit de la província de Labord. Ne profiècha per parlar un pauc del descopatge del País. D'en primièr, i a las Províncias Bascas del Nòrd que recampa Labord, capitala Baiona, Bassa Navarra que sa capitala es Sant-Joan-Pè-de-pòrt e Sola, capitala Mauleon. Puòi i a las Províncias Bascas del Sud que compòrta la província de Guipuzcoa (capitala Sant Sebastian), Viscaia (Bilbao), Alava (Vitòria-Gasteiz) e Navarra (Pamplona). Lo nom del vilatge vòl dire « ont i a fòrça ginèsta » pasmens es per son cerièr qu'Itxassou es conegut, e la confitura qu'òm fai amb aquò. A mai, al mes de mai lo vilatge entièr se cobrís de ròse quand los arbres florisson. Es tras que polit ! Coma Espeleta per sa pebrina, Itxassou festeja son cerièr cada an, la primièra dimenchada de junh. Lo vilatge costeja l'Artzamendi, qu'es una das montanha mai nauta del País Basc. Enfin, l'atraccion del vilatge demòra la piada de Rotland. Es Artzamendi que traversa un rocassàs e que mena as sorgas del Laxia. La legenda conta que lo rocàs traucat deu sa fendascla al sabot furiós del chival de Rotland que fugissiá los Vascons. Una autra legenda encara, conta que s'agiriá d'una dobertura facha per un còp d'espasa de Charlemagne.
Vos daissi pas sens qualques imatges d'aquel canton, que l'aurètz compres, es vertadièrament magnific !

Plan venguda

Montanhas d'Itxassou

Mai recentament, visitèri un vilatjót qu'es capitala de la Província de Bassa Navarra. Aquò's risolièr en País Basc, per de qué i a d'endreches pichonets que senhorejan sa província. Trapi qu'es valorizant, non ? M'agradariá a ieu, que Sant Guiraud siague capitala d'Erau per exemple ! Permetriá al mond de conóisser, a mai pas que de nom, un canton polidet del país. N'i a a bodre d'exemples que podriam préne a cò dels Bascs...Bref tòrni aquel canton li dison Sant-Joan-Pè-de-pòrt, Donibane-Garazi e Las Valadas das Aldudas, Aldude. Lo vilatge es famós mai que mai mercés al passatge de Sant Jaume de Compostela, qu'una molonada de romieus segrèron aprèp el. Èra un luòc de repaus abans de contunhar son romievatge e de franquir las montanhas. Es per aquò que se trapan fòrça albèrga e ostalariá. Los romieus arribavan per la pòrta Sant Jaume, qu'es classada al patrimòni mondial. Lo vilatge foguèt bastit al sègle XII. Mas se sètz coma ieu, que l'istòria e vos faga dètz e qu'aquela epòca vos parla pas tròp, vos podetz al mens imaginar que i a de polidas pèiras aquí. D'efièch, lo vilatge a servat un aspècte autentic. Per ieu, Sant-Joan-Pè-de-pòrt reverta fòrça Còrda per çò que sa carrièreta poja cap al cèl. Bon, monta pas tant, mas quasi !

Polit ostal de Sant Joan

La Niva

A gaire de temps de Sant Joan, avètz Las Aldudas. Ne profièchi que sèm pas luònh per vos n'en parlar, qu'aquò val lo detorn. Aquela valada es simplament magnifica. Aquesta recampa dos vilatges : Las Aldudas e Urepel. I a una escorreguda d'al mens una ora de far (qu'ai pas facha anatz compréne per qué) e que partís a la descoberta de l'elevatge del pòrc basque. E òc ! Los bascs an sa pròpria bèstia ! An son pottok atanben que ne parlarèm... En 1981, la raça del pòrc basc èra menaçada. Mas d'elevaires aguèron l'idèia de los recampar dins aquesta valada. S'aquò vos interessa i a un site plan fach sus cossí an sauvat lo pòrc...en ne fasent de cambajon ! : http://www.pierreoteiza.com. I a mèma una visita del vial ont elevan los pòrcs bascs.

Porcinons pichons. Avètz totjorn envetja de manjar de cambajon ?